Oryantalizm, Batı’nın Doğu’yu kültürel, entelektüel ve siyasal anlamda tahakküm altına alma çabasının teorik bir yansıması olarak, Doğu’nun edilgen ve ötekileştirilmiş biçimde temsiline dayanır. Bu durum, Doğu’nun kendini koruma ve kimliğini yeniden inşa etme yönünde çeşitli tepkiler üretmesine neden olmuştur. Bu tepkilerden biri olarak şekillenen Oksidentalizm, sistemli ve kuramsal bir yapıdan ziyade, Oryantalist söylemlere karşı geliştirilen savunmacı ve tepkisel bir duruş olarak değerlendirilebilir. Oksidentalizm, salt Batı karşıtlığı ile sınırlı olmamakla birlikte, tarihsel süreçte sıklıkla bu biçimde algılanmıştır. Doğu’nun özne, Batı’nın ise öteki olarak konumlandığı bu yaklaşım, özellikle edebi metinlerde kültürel kimlik inşasının bir parçası haline gelmiştir. Türk edebiyatında bu eğilimin somut örneklerinden biri, Ahmet Hikmet Müftüoğlu’nun Çağlayanlar adlı eseridir. Müftüoğlu, bu eserinde Batı medeniyetine dair eleştirilerde bulunmakla kalmayıp, aynı zamanda Türklük ve milli kimlik ekseninde bir bilinç oluşturmayı hedeflemiştir. Çağlayanlar, içeriğindeki hikayeler aracılığıyla Batı karşısında Türk kimliğinin yüceltilmesi ve Doğu’nun kültürel direncinin vurgulanması açısından Oksidentalist bir perspektif taşır. Bu çalışmada, söz konusu eserdeki Oksidentalist yansımalar incelenecektir.
Oksidentalizm, Ahmet Hikmet Müftüoğlu, Çağlayanlar, Türk Kimliği
Ahıska, M. (2005). Radyonun sihirli kapısı “Garbiyatçılık ve politik öznellik”. Metis Yayınları.
Arlı, A. (2004). Oryantalizm-Oksidentalizm ve Şerif Mardin. Küre Yayınları.
Buruma, I., Margalit, A. (2004). Occidentalism “The west in the eyes of its enemies”. Penguin Press.
Bulut, Y. (2007). Oryantalizm. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C 33). Türkiye Diyanet Vakfı.
Çayçı, A. (2018). Oryantalizm, Oksidentalizm ve sanat. İnsan Yayınları.
Eagleton, T., Jameson, F., Said, E. W. (1993). Milliyetçilik, sömürgecilik ve yazın (Şen Süer Kaya, çev.). Kabalcı Yayınları.
Gürbilek, N. (2004). Kör ayna, kayıp şark: “Edebiyat ve endişe”. Metis Yayınları.
Metin, A. (2011). Bilimsellik, karşı söylem ve düşünce tarzı bağlamında oksidentalizm. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
Müftüoğlu, A. H. (2006). Çağlayanlar (Mustafa Özçelik, haz.). Beyan Yayınları.
Okay, O. (2008). Batı medeniyeti karşısında Ahmed Mithad Efendi. Dergah Yayınları.
Parla, J. (2014). Babalar ve oğullar, Tanzimat romanının epistemolojik temelleri. İletişim Yayınları.
Said, W. E. (2013). Şarkiyatçılık “Batı’nın şark anlayışları” (Berna Ülner, çev.). Metis Yayınları.
Saygın, A. (2015). 20. Yüzyıl Türk düşüncesinde Garbiyatçılık (Oksidentalizm) üzerine bir inceleme. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
Yavuz, H. (1998). Modernleşme, oryantalizm ve İslam. Boyut Yayınları.
Yavuz, Ş. (2006). Takdirden tahayyüle: Dinin kadastrolaşması ve varlığın ötekileştirilmesi bağlamında Oksidentalizmi yeniden düşünmek. Marife Dergisi, 6/3 2006: 107-122
